M.Ö.174 yılından az sonra Hunlar’a sığınıp sonradan vezir olan bir Çinli’yle , Hun başkentine gelen Çin elçisi arasında geçen konuşmalar ilgi çekicidir.

Hun vezirine Çinli elçi “Hunlar’ın kendi yaşlılarına niçin değer vermediklerini” sorar:

Hun veziri cevap olarak :

- Çinliler’in oturdukları garnizonlardan, akına gitmek üzere asker toplanırken askerlerin Çinli akrabaları ile yakınları , en kalın ve sıcak tutan elbiseleri ile en iyi yemeklerinden vazgeçebiliyorlar mı ? Elbiseleri giyinsinler ve yemekleri de yolda yiyip içsinler diye askere gidenlere veriyorlar mı ?

Çin elçisi:

-Doğru vermiyorlar.

Hun veziri devam ediyor :

-Savaş ve vuruşma Hunlar’ın , bir mesleği ve işi halindedir. Yaşlılar ile zayıflar (yani kadınlar ile çocuklar ) ise , emniyeti sağlamak için , en iyi yiyecekleri güçlü ve savaş yapabilecek askerler ile akrabalarına , kendi istekleri ile verirler.

Böylece baba ile oğullar, karşılıklı ve sürekli olarak, birbirlerini savunmuş ve korunmuş olurlar. Bu durumda Hunlar’ın kendi yaşlılarına değer vermediklerini siz neye dayanarak ileri sürebiliyorsunuz ?

…Hunların gelenekleri şunlardır: Hunlar kendi sürülerinin etlerini yerler. Hayvanlarının sütlerinden yaptıkları içkileri içerler ve derilerinden de elbise yaparlar. Onların sürüleri ise , ancak otlar ile suların arasında yaşarlar. Bunun için mevsimlere göre , yer yer hareket eder ve gezerler .

Bir teklike anında veya bir savaş gerektiğinde ise herkes atlanır, okları ile yaylarını kullanırlar. Tehlike geçip barış gelince de , artık herkes rahatlamış ve mutluluğa ermiş olurlar. Onlar , kendilerine düşen vazifeleri kolaylıkla ve doğrudan doğruya kendileri yerlerine getirirler. Bir güçlükle karşılaştıkları yoktur.

Beyleri ile devler büyükleri de , sürekli ve dengeli bir anlaşma halindedir. Çin’deki gibi değişme yoktur. Devletin kuruluşu ve işleyişi de adeta tek bir vücut gibidir.

Babaları veya büyük kardeşleri öldüğü zaman, onlardan kalan dulları hemen yanlarına alırlar. Çünkü onlar, kendi soylarından birinin bile gidip kaybolmasına, tahammül edemezler. Hunlar’da böyle karışık bazı akraba evlenmelerinin bulunmasına rağmen, onlar aile bütünlüğüne ve bu (bütünlüğün bozulmamasına) kesinlikle dikkat ederler.

Şimdi Çin’ e gelelim:Gerçi Çin’de şimdi hiç kimse , (ölen) baba ve kardeşlerinin eşlerini yanlarına almamaktadır. Fakat akrabalar, adeta birbirlerine karşı bir yabancı gibi hareket ediyorlar. Hatta , kendi akrabalarını bile öldürüyorlar. Üstelik, başka ailelere girip, soyadlarını da değiştiriyorlar. (Çin’de) artık ‘ahlak yolu’ (yani li) her türlü tesir ve baskısını da yitirmiştir.

(Çin’de) idare edenlerle , idare edilenler , karşılıklı olarak , kinle dolmuşlar ve düşman olmuşlardır. Üstelik insanların güçleri de Çin’de halka zorla yaptırılan saray ve evler uğruna angarya ile tüketilmetedirler. Orduya , elbise ve yiyecek elde edebilmek için insanlar, tarlalarda ve ipekböceği işlerinde zorla çalıştırılmakta ve böylece yok edilmektedir.

Ayrıca , kendilerini savunmak için , kendi duvarlarını ile şehirlerini de yapmak zorundadır. Böylece insanların , kendilerini tehdit edebilecek tehlikelere karşı korumak için, savaş ve korunma güçleri de kalmamıştır. (Çin’de ) halk o kadar yorgun düşmüştür ki , barış zamanında işine ve mesleğine verebilecek bir gücü bile bulamaz.

Heyhat sen !Çamurdan yapılmış evlerde oturan kişi ! (Yani Çin elçisi ). Çok konuşma !...

ne kadar gercektır bılmem ama yıne de guzeldı...

TEŞEKKÜRLER